چاققانا(2)

«سعداله دنیوی»­نین

«منیم آدیم قاریشقادیر، قاریشقا» آدلی شعرینه بیر ناخیش

 

 

«آددیملاییرام/ اوشاقلیق خاطیره‌لریمی/ اؤزومه بیر انیشتن ایدیم/ دوغو دویغولو/ بؤرکومو قولاغیماجاق چکیب/ آراییردیم آرزولاریمی/ دال چئویریب بوتون گولونج­لره/ ائشیردیم/ ائشینیردیم/ گؤزومون قیراغی ایله آنلاییردیم/ پیچیلتیلاری/ دامیردیم ایچیمه/ آسئت کیمی یاندیریردی جانیمی/ آلئرژی توتموشدوم/ برلی بزک‌لی قوخولارا/ کوت شالواردان اییرنیب/ ساری تئللی قیزلارا دئییردیم/ جهنم اولون!/ باخیش­لاریزا اوخ/ قارنیزدان آجیغیم گلیر/ او سیز/ اودا قارپیز/ به نئیلیم اینانمیرسیز/ من بویام/ باشماق تایی اسیری/ ائله اروپادادا وار آمریکادادا/ فیلیم­لرین بیرینده گؤردوم/ بیر نفر/ ایتین یئمه­یینی قاپدی/ کئف ائله­دیم کئف/ منه بتر یاپیشدی/ گؤزلریمدن آسیلیب قالدی/ اوره­یی­نین باغیرتی­سی/ مارکی­نی بیلمه­دن/ دوستاق بویالی پالتارینا دالدیم/  کیشی­لندیم/ کوزئت دوغدوم/ قاندیدان اوزاقلاشیب/ یاشا دولدوم/ یاشاسین یاشاسین دئیه- دئیه/ یاشا... سین آنلادیم/ آددیملادیم/ بورلا خاتین ایله/ شَهَر یئرینی/ اللریمی آتالاریمین چیینینه قویوب/ شکیل چکدیردیم/ قانلاری شاه­داماریمی اودلادی/ گؤزلرینه باخدیقجا/ آغیزلاری­نین اولماماغی­نی دویدوم/ سوکوت گؤوده­لرینی چارتلاتمیشدی/ چیچک بانی­دان بیر آز اوزاق/ اؤزومو گؤردوم/ همن قوخولار همن آرزولار همن فیلیم/ دوداغیم بوزولدو/ گؤوده­م چارتلادی/ هه دوز گؤرموشم اؤزومم اؤزوم/ سس­سیز سمیر­سیز ییخیب یارادان/ اَل چالیب آلقیشلایین/ قیرمیزی خالچایا آیاق قویوب/ گلمیشم تریبون آرخاسینا/ منیم آدیم قاریشقادیر، قاریشقا»

 

رامین جهانگیرزاده

 شعر ایلک آددیمدا اوشاقلیق خاطیره­لریندن باشلانیر. شاعیر اوشاقلیق خاطیره­لرینی آددیملاییر. هر نه­دن اؤنجه شاعیرین نئجه آددیملاماغی بورادا بیر آز ماراقلی­دیر. او اوشاقلیق خاطیرلرینی آددیملایارکن اؤزونو انشتین کیمی گؤرور. ایشیق سورعتیله زامانین معادیله­لرینی بیر ـ بیرینه وورور. ایشیق ایری ـ مویروله­نسه­ ده، شاعیرین قانیندا ذره ـ ذره یئرییر. دوشونجه­سینی حیصارا چکیر. آنجاق او اؤز سویونو ایتیرمیر، دوغو اولدوغونو اونودا بیلمیر. دوغودا یاشایان اینسانلارا تای بؤرکونو قولاغیناجاق چکرکن آرزولارینی آختاریر. آرزولاریندان ال چکمیر. کئچل زامانین تپه­سینه بیر قاپاز ووروب، یئنی نظریه­لری ثبوت ائتمک اوچون هر نه­یه ال­ آتیر. آرزولارینین ذره­لرینی کشف ائدیب، یئنی بیر فضایا سالیر. آرزولاری ده­ییشیر، یئنی بیر شکیلده جانلانیر. شاعیر اوخویور«آی منیم آرزو قیزیم! آرزو قیزیم»

شاعیر اوخویا ـ اوخویا دالینی هر نه­یه چئویرسه ده، گولوشلر دوداغینا قونماسا دا، آنجاق انتشتین کیمی دیلینی چیخاردیب، ائشمکدن و ائشینمکدن ال چکمیر. چکمه­سینی گئییب، هر یئری آختاریر. هردن ده بیر تاپیل ـ تاپیل پول وئریم تاپیلماسان کول وئریم دئیه نه­سه آختاریر، آنجاق بیر شئی تاپمادیغی اوچون ائشدیکلری کوللری، تاپمادیقلاری شئی­لره پای وئریر. شاعیرین وئردیی پای یالنیز بیر اووج کول سویوغو اولور. شاعیر کوله چئوریلیر، سویویور. آنجاق بو سویوماقلارا باخمایاراق شاعیر هئچ نه­یه گؤزونو یوممور، هر بیر پیچیلتیدان قوپان سسین نه اولدوغونو درحال آنلاییر. هئچ نه اونون گؤزوندن قاچمیر. گؤزونون قیراغی ایله ده اولور اولسون، پیچیلتی­لارین نه اولدوغونو آنلاماق زوروندا اولور.    

  شاعیر فیزیکی تغییراتدان سونرا آسئته چئوریلیب، اؤز ایچینه دامارکن، اؤز ایچینی یاندیریر. او یانیر، یاندیغی جیسمینین ایچیندن یئنی بیر شاعیر دوغولور. بلکه او بونو دئمک ایسته ییرکی:« ایچیم اؤزومو یاندیریر چؤلوم اؤزگه­نی» هر حالدا بورادا فیزیکین حضورو گؤرونور. 

 بر ـ بزکلی قوخولارا آلئرژی توتور، قوخولار شاعیرین بورنوندان یول تاپیب، اونو آسقیراغا سالیر. سقیراغا سالیر.دویونجاق آسقیریر. آسقیراغینین سسینه هامی یوخودان اویانیر. بو شاعیرین سون هیجانینی گؤستریر. بورادا یاتانلاری اویاتماقدا آسیقراغین نه دره­جه­ده اؤنملی اولماغینی یاخشیجاسینا آنلاماق اولور. آسقیرماغین نه اولدوغونو آنلاماق اوچون گرک آلئرژی توتماغی انوتمایاسیز.

شاعیر آسقیراندان سونرا، سقیراغین نه دره­جه ده کوت ـ شالواردان اییره­نیب، ساری تئللی قیزلارا جهنم اولون دئسه ده، آنجاق اونلارین باخیشلاریندان قاچا بیلمیر. اوخلارینی تولازلاییب، گؤزلرینه تاخیر. ساری تئللی قیزلارین گؤزلری چیخیر. شاعیر داها اونلارین گؤزلرینه باخمیر، ساری تئللی قیزلارین قارینلاری شاعیرین گؤزلرینده، قارپیز گؤرکمینده گؤرونور. قارپیزلار اونون گؤزونو قاماشدیریر. بورادا شاعیرین ساری تئللی قیزلارین قارینلاریندان آجیغی گلدییینین ندنینی اوردان بیلمک اولار کی اونون آلدیغی بوتون قارپیزلار یا کال چیخیبدیر یا دا خاراب. هر حالدا او قارپیزدان یارالی­دیر. قارپیزلار کال چیخماسایدی هئچ واخت او ساری تئللی قیزلارین قارینلاریندان آجیغی گلمزدی و اونلارین اینانیب، اینانماماغینا مین بیر دلیل گتیرمزدی. هله بو آجیغی گلدیینی اونلارا آنلاتماق اوچون آیاقلارینی گؤسترمه­یه مجبور اولوب. باشماق تایی اسیری اولدوغونو و باشقا اؤلکه­لرده ده اونون کیمی باشماق تایی اسیری اولانلاری آچیقلایارکن. یئری گلنده قیچلارینی دا گؤسترمزدی. او اوتانمازجاسینا شالوارینی دیزینه­جک چکیب، هئچ نه­دن اوتانمیر، هله آیاقلارینی دا گؤستریر. ایتیردیی باشماق تایینی آختاریر.

ایتیردیی باشماق تایینی گزمکدن یورولاندان سونرا، شاعیر فیلیمه باخیر، او فیلیمده بیر نفر ایتین یئمه­یینی قاپاندا کئف ائله­ییر. سؤیوندویوندن هئچ بیلمیر نه ائتسین.  بورادا شاعیرین فیلیمباز اولدوغونو آنلاماق اولاریدینجا آ. آنجاق بیر نفر ایتین یئمه­یینی قاپاندا کئف ائله­مه­یی بیر آز دوشوندوروجودور. اونون کومونیست اولدوغو بیر آز بیزی شککه سالیر. هر ایت بو راحاتلیغا یئمک تاپا بیلمز. بو ایتین جینسی ده فرقلی­دیر. یالنیز وارلی­لارین بئله ایتلری اولا بیلر. یوخسا کاسیبین ایتی آجیندان قارنینی کوله سورتر. اونون وارلیلاردان آجیغی گلیر و وارلیلارین ایتلرینین آغزیندان یئمه­یینی هر کیمسه قاپاندا کئف ائله­ییر. کئف اوستونده کئفه باخیر. کئفی پوزولمور. کئفیندن بوی آتیب، گؤزلریندن ائشیدیر.

شاعیرین گؤزلری قولاغا چئوریلیر. دوستاق بویالی آدامین اوره­یینین تاپپیلتی­سی، شاعیرین قولاغینا ایلیشیر. بلکه ده باشقا بیر یؤندن باخاندا شاعیرین بورادا کیپریکلرینین اوزون اولدوغونو باشا دوشمک اولار. مارکی­نی بیلمه­دیی اوچون دوستاق بویالی اولان آدامین پالتارینا دوشونور. ائستاتیکا باخیمیندان دوستاق بویالی پالتارین رنگی شاعیری ماراقلاندیریر. شاعیر مارکلارا آلدانمیر. مارکلارین قوندارما اولدوغونو آنلاییب،. هر نه­یین چینی اولدوغونو دوشونور. چینی مارکلار اونون بوتون یاشاییشینا کؤلگه سالیر.

شاعیر فیلمه باخیب، کئف ائله­یندن سونرا، کیشی­لنیر. عصریمیزین ژان­واژانی اولور. یئنی بیر کوزئت دوغور. کوزئتی بؤیودور، بویا باشا چاتدیریر. سونرا اره وئریر. کوزئت اری ایله یولا گئتمیر. کوزئت ائوه قاییدیر. کوزئت شاعیری بئزدیریر. شاعیری کیشی­لیکدن سالیر. شاعیر یولا دوشور، قاندی خیابانیندان باشینی گؤتوروب قاچسا دا، ساچلاری آغاریر، هردن ده بیر اوز ـ اؤزونه«دئیرلرکی دؤزنمده­دی کوزئته، آغارمایین آی ساچلاریم آغارمایین» اوخویوب یاشاییشینین سینماسیندان گیلئی­له­نیر.

یاشاییشیندان گیلئی­له­نه ـ گیلئی­له­نه شاعیر قوجالیر، الینه چلیک گؤتوروب، بیر دن ـ بیره باشینا هاوا گلیب،غارمایین::    غارمایین  بورلاخاتینی، دده­نین کیتابیندان اوغورلاییر، شهر یئرینه آپاریر. اونونلا بیرلیکده شهر یئرینی آددیملاییر. هردن ده بیر یادیگار اولاراق اللرینی شهر یئرینده­کی داشا چئوریلمیش آتالارینین چیینینه قویوب شکیل چکدیریر. داشا چئوریلمیش آتالارینین قوروموش قانلارینی گؤرنده، شاه دامارینا اود دوشور.  

دامارلاری اودلانیر، جانینا قیزیشما گلیر. اونلارین گؤزلرینه باخیر. آغیزلارینین اولماماقلارینی دویور، گؤوده­لرینین چارتلاتماغینی گؤررکن بئله حیس اولونور کی دویونجاق اوتوروب آغلاییر. بیر آز بوشالیر. هله بونا راضی اولمور، چیچک بانی­یه ده گؤز قویور. چیچک­بانی­دن اوزاق دوشمه­یی اونو بیر آز سارسیدیر. اؤزونو چیچک­بانینین یانیندا حیس ائدیر. هر نه فیلیم کیمی گؤزلریندن سووشور. آرزولاری یئنی­دن چیچکله­نیر. دوداغینی بوزوب، بیر آز کوسور. گؤوده­سی چارتلاییر.  روادبیردن بیره، قیرمیزی خالچانین اوستوندن یئریییب، تیریبون آرخاسیندان باش چیخاردیر. شاعیر یوخ اولور. کیمسه اؤزونو اؤزونو تقدیم ائدیر« منیم آدیم قاریشقادیر، قاریشقا!» هامی ال چالیر، بیر اووج شکر تؤکوب، بو قاریشقانی آلقیشلاییر. قاریشقا شکرین ایچینه باتیب، شیرینلشیر. آنجاق هامی ـ شاعیر هارا یوخا چیخدی ـ دئییر.  کیمسه تیروبونا ساری اللرینی اوزادیب ـ باخین! باخین! شاعیرین باشماق تایی­سی تریبونون اوستونده ـ دئییر. قاریشقالار شاعیرین باشماق تایینا سوزولور.

 

 

چاققانا(1) >>--> «دومان اردم»ـین «منه قال دئمه!»شعرینه بیر ناخیش

 

Bura Azərbaycan, danışır Muğan səsi

بورا آذربایجان، دانیشیر موغان سسی

 

«من بیر اینسانام؟!!/ بونا امین دئییلم!/ من بیر جانلی­یام؟!!/ بونا امین دئییلم!/ من بیر داشام/ قارغالار یووا سالیب قولاغیمدا/ اووجومدا اؤلو گؤیرچین/ باشیمدا قورویوب زئیتون یارپاقلاری/ قانقاللار بیتیب آیاقلاریمین دیبیندن/ ترپنمه­یه گوجوم چاتمیر/ اوره­ییم داش دویونه دوشوب/ منی بو طیلیسمدن قورتاران اولاجاقمی؟!!/ بونا امین دئییلم!/ ایسته­سز/ داش گؤوده­­می جیزیب/ یادیگار اولاراق/ یازا بیلرسیز/ آدینیزیلا/ سوی آدینیزی/ اینجیمه­رم/ بونا امینم…»

(داشلار، ر. ج)

رامین جهانگیرزاده

 

بیر آز وطن دئدیلر، سونرا پایلارینی آلماغا چالیشدیلار. پای بؤلنلر، اتینی شیشه چکیب، یئییب قودوردولار. بیر ـ بیرلرینین جانلارینا دوشوب، جان دئییب، جان ائشیتدیکلری وطنین سومویونو اویناتدیلار. اویونبازلارین الینده قارغ اولدو وطن. سومویو ـ سومویوندن آیریلدی. چارتلادی قابیرغاسی. قارغالارین گؤزلریندن باخدیق اونلارا. قاغالار یئنه ده قاغالانیب قاغایی­لارین اوستونده اوتوروب قاغالاندیلار:

ـ باس باییرا بورا وطندیر. اتی ده بیزیمدیر سومویو ده. اتینی یئییب سومویونو ده اوینادیریق کیمه نه.ـ دئدیلر.

وطن، وطن اولمادی، وطن بیر تن اولدو. بؤلدولر ایسته­دیکلری کیمی. پایلارینی آلدیلار زیرپی­لار. زیرهو دئییب زیرپی­لاندیلار. زیرپی­لانیب قاغالیق ائتدیلر. اونودولدو اینسان. داشا چئوریلدی. ترپنمه­یه گوجو چاتمادی. هم ایستیسی اولدو هم سویوغو. نه ایستی­سی ایستی اولدو نه سویوغو سویوق. ایستی سویوغا دوشدو، چارتلادی، اویولدو بو داش، دیله گلدی:

 ـ ترپنمه­یین، هر نه یئرینده­دیر. میخیزی چالا بیلرسیز آیاقدان باشا داشلی بدنیمه. بورا آذربایجان، دانیشیر موغان سسی! میغمیغالارینا هئچ بیر سؤز یوخ! سسیمی میغمیغالارا یوکله­میشم. سسلرین اوچوشوندان هورکوب گورولده­مه­یین. گامیشلیقلارین خیشیلتیسیندان قورخمایین! قولاغینیزی یوممایین، آرازین سسی قولاغینیزا دولاندا دیسکینمه­یین. آراز داها قییقاجی آخمیر. قانینیز قارالماسین. قارا بالیغین لئشینی ایتلر یئییب، قودوردولار. قانیمیزدا هوردولر. هؤرومچکلرین توی بایرامی باشلاندی. باشلارینی قاشیماغا واخت تاپمادیلار. ایت بانیندا میلچکلرینیز بانلایاندا، بامسی بئیرکین قانلی کؤینه­یینی گتیردیلر. خان قازانین بئلی سپدی. دده­ قوپوزونو سیندیردی. آتدی آت دیرناقلی آداملارین اوستونه. توستو قوپدو آت دیرناقلیلاردان. قیزاریب، بوزاردیلار. بیر آز یوخ بلکه بیر آز چوخ هده قورخو گلدیلر:

ـ هئی دده­! اؤزوندن چیخما بئله. ایسته­سک آدینی سیله­ریک تاریخیمیزدن! ـ دئدیلر.

دده­ سؤزه باخمادی. دده­نی چیخارتدیلار سؤزلردن. ساققالی­نی ووردو دده­، توکونو قارا بویالادی. تاریخی یئنی­دن باشلادی. یئددی باشلی ایلانلار، باش قالدیردیلار. یئددی دؤنه دده­نی چالیب، زهرله­دیلر. تاریخ زهرلندی. زهرمارا دؤندو. دده­نی قورو دوشدو قورباغالارین آغزینا، قورباغالار گئجه گوندوز قورلدادیلار. قورباغالارین قورولتایی باشلاندی. کپنکلری سویقیریم ائتمه­یه قرار چیخارتدیلار…